วัดสมุหประดิษฐาราม ตั้งอยู่เลขที่ 2 หมู่ที่ 7 ตำบลสวนดอกไม้ อำเภอเสาไห้ จังหวัดสระบุรี เป็นพระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดสามัญ เจ้าพระยานิกรบดินทร์ มหินทรมหากัลยาณมิตร (โต) ต้นตระกูลกัลยาณมิตร สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 3 และได้รับพระราชทานเป็นพระอารามหลวง
วัดสมุหประดิษฐารามเคยเป็นที่ตั้งสำนักงานของเจ้าเมืองคณะสระบุรีของคณะสงฆ์ (ปัจจุบันเรียกว่า เจ้าคณะจังหวัด) ปรากฏหลักฐานตั้งแต่ รัชกาลที่ 4 เป็นวัดริเริ่มการเรียนการสอนพระปริยัติธรรมแผนกนักธรรม-บาลี เริ่มแรกเปิดเรียนนักธรรม เมื่อ พ.ศ.2458 และเปิดเรียนบาลี เมื่อ พ.ศ.2477 โดยพระศีลวิสุทธิดิลก (โต ธมฺมปญฺโญ) เจ้าอาวาส และเจ้าคณะเมืองสระบุรี ในสมัยนั้นผู้ดำเนินการเป็นแห่งแรกในจังหวัดสระบุรี และเปิดสอนมาโดยตลอดจนถึงปัจจุบันนี้
การบูรณปฏิสังขรณ์โดยตระกูลกัลยาณมิตร อาทิเช่น พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภัทรายุวดี และพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเจริญศรีชนมายุ พระราชธิดาในรัชกาลที่ 5 ซึ่งทั้งสองพระองค์เป็นหลานของเจ้าพระยานิกรบดินทร์ มหินทรมหากัลยาณมิตร (โต) ผู้สร้างวัดสมุหประดิษฐาราม จนกระทั่งคนในตระกูลกัลยาณมิตร และบุคคลทั่วไปเลื่อมใสศรัทธาในพระพุทธศาสนา
 |
 |
 |
 |
 |
วัตถุโบราณและโบราณสถานที่น่าสนใจ
พระอุโบสถ
สร้างเมื่อประมาณปี พ.ศ.2404 และมีการบูรณะครั้งใหญ่ในปี พ.ศ.2443 ลักษณะทรงไทยเฉลียง 2 ชั้น ช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ หน้าบันเป็นปูนปั้นลวดลายดอกไม้และสิงห์ (สัญญาลักษณ์กระทรวงมหาดไทย) ทั้ง 2 ด้าน ประตูหน้าหลัง หน้าต่าง 5 ช่อง ภายในมีจิตรกรรมฝาผนัง เพดานเป็นไม้ระบายด้วยสีมีลายเป็นดอก มีกำแพงแก้วล้อมรอบทั้งสี่ด้านมีซุ้มของกำแพงทั้ง 4 ด้านครบถ้วน
พระประธาน ภายในพระอุโบสถ
พระประธานภายในพระอุโบสถเป็นพระหล่อลงรักปิดทอง ปางมารวิชัยสมัยสุโขทัย หน้าตักกว้าง 2 ศอก 10 นิ้ว อัญเชิญมาจากเมืองเก่าสุโขทัย และมีพระอัครสาวกหล่อลงรักปิดทองสององค์ นั่งพับเพียบประนมมืออยู่เบื้องซ้ายและเบื้องขวา สูง 1 ศอก 7 นิ้ว เท่ากันทั้งสององค์
